Psixologiya tarmoqlari va psixolog kasbiy faoliyati Исполнитель

Psixologiya tarmoqlari va psixolog kasbiy faoliyati

1. Amaliy va nazariy psixologiya haqida umumiy tushuncha
2. Amaliy psixolog faoliyatining asosiy yo’nalishlari
3. Amaliy psixologiyani tuzilishi va bo’limlari

Tayanch tushunchalar: Psixologik tadqiqotlar, gumanlik, psixoprofilaktika, psixologik yordam, psixologik himoya va psixologik yo‘naltirish, psixolok muhofaza, ierarxiya, terapiya.

Amaliy va nazariy psixologiya haqida umumiy tushuncha

Psixologik muammolar sizning butun hayotingizda mavjud bo’lib, psixologlar inson hayotining barcha jabhalarida o’z faoliyatlarini amalga oshirishlari mumkin. Xususan, mazkur faoliyat nafaqat odamlarning balki hayvon, qush, baliq mikroorganizmlar shuningdek ekologik tizim va boshqalarning hayotini o’rganishmoqda. Shu o’rinda savol tug`iladi: psixolog qanday muammolar bilan shug`ullanishi kerak yoki  kerak emasligini kim tomonidan aniqlanadi. Yana boshqa jihat psixolog mavjud psixologik muammolarni qanday hal qilishi kerak? U o’zining mehnat faoliyatini shakl, metod va shart-sharoitlarini tanlaydimi?

Bu kabi savollarga aniqlik kiritish maqsadida V.I.slobodnikov va E.I.Isaevlar tomonidan “Amaliy psixolog” tushunchasini ikki jihatini ajratib ko’rsatadi:

1.Amaliy psixolog-amaliy tartib sifatida “tabiiy-ilmiy tipdagi akademik tadqiqot psixologiyasiga yo’nalgandir.

2.Amaliy psixolog-maxsus psixologik amaliyot sifatida undagi asosiy yo’nalganlik psixikani tadqiq qilishga emas, psixika bilan ishlashga qaratilgandir. Yuqoridagi fikrlarga qo’shimcha tarzda bunday bo’limni rivojlanishiga quyidagi jihatni ham  qo’yish mumkin: “Amaliy psixolog o’z  nomiga ko’ra, psixologga uni buyurtmachi”lari tomonidan qo’yilgan masalalarni hal qilishga yo’naltirilgan. Masalan, qandaydir muassasani boshqaruvi. Bu jarayonda psixolog mazkur muassasada faoliyat yuritayotgan mutaxassislarni yaxshiroq ishlashlariga yordam beradi. Bundan ko’rinadiki, psixolog o’zini ishlab chiqarishning turli jabhalarida namoyon etishi mumkin.

Yuqorida keltirilgan fikrlarga asoslangan holda psixolog faoliyat yurita oladigan quyidagi jabhalarni keltirishimiz mumkin.

1.Kosmik psixologiya bunda psixolog kosmanavtlarning uchish jarayoniga tayyorgarliklarini tadqiq qilishi shuningdek, kosmanavtlar tayyorlashning optimallashtirish bo’yicha tavsiyalar, uchishdan keyingi tibbiy-psixologik reablitatsiya ko’rsatish va boshqalarni amalga oshira oladi.

2.Aviatsion psixologiya uchuvchilar, aerofort dispecherlari va uchish xizmatchilari shuningdek, boshqa ishchilarini faoliyatlarini psixologik shart-sharoitlarini optimallashtirishga qaratilgan.

Mehnat psixologiyasi va  unga yaqin bo’lgan boshqaruv psixologiyasi. Mehnat psixologiyasi: inson mehnat faoliyatining psixologik xususiyatlarini, mehnatni ilmiy asosda tashkil qilishning psixologik tamoyillarini o’rganadi. Muhandislik psixologiyasi - inson bilan mashina o’rtasidagi vazifalarni taqsimlash masalalalarini hal qiladi va asosan operatorlarning faoliyatini o’rganadi. Boshqaruv psixologiyasi – bu psixologiya fanining shunday sohasiki,  unda inson tomonidan – boshqarishning psixologik tomonlarini o’rganadi. Ta`kidlash joizki, nazariy jihatdan ishlab chiqarishning har bir jabhasi bzo’yicha o’zining maxsus psixologiyasini ajratish mumkin (quruvchilik psixologiyasi, metallurgiya psixologiyasi va boshqalar). Lekin har doim ham bunday tartibda bo’linish samarali bo’lmaydi. Ba`zida alohida jabha sifatida menejment psixologiyasi, tadbirkorlik faoliyati psixologiyasi va boshqalarga ajratiladi.

Tibbiy psixologiya va patopsixologiya undagi muhim aspektlardan biri psixologlaning tibbiyot xodimlari bilan o’zaro munosabatidir. Bunday yo’nalishda faoliyat olib borayotgan psixologlar asosiy diqqat-e`tiborini bemorlarni o’rganishga qaratadilar.

Pedagogik psixologiya bolalar  va kattalar ta`limining psixologik xususiyatlarini shuningdek uzluksiz va kasbiy ta`limning muammolarini qamrab oladi. Pedagogik psixologiyaning muhim  variantlaridan biri maktab psixologiyasiga ajratiladi.

Huquq va yuridik psixologiya uning oldida jiddiy muammolardan  korruptsiya va o’zboshimchalik g`oyalari singib ketgan  noqonuniy davlat sharoitidagi muammolarni hal qilishga e`tiborini qaratadilar. Yuridik psixologiya-xuquq tizimi bilan bog`liq bo’lgan psixologik masalalarni o’rganadi.  Uning quyidagi tarmoqlari mavjud.

1. a) sud psixologiyasi - jinoiy jarayon ishtirokchilarining xulq-atvorini, ruhiy xususiyatlarini tahlil qiladi;
2. b) kriminal psixologiya - jinoyatchining xulq-atvori, shaxsining shakllanishiga doir psixologik masalalar, jinoyatning motivlari bilan shug`ullanadi.

 Turizm va bo’sh vaqtni tashkillashtirish. 

Sport psixologiyasi- sportchilar shaxsi va faoliyati  xususiyatlarini, ularning psixologik jihatdan tayyorligining shart-sharoitlari, musobaqalarni  tashkil etish va o’tkazish bilan bog`liq psixologik omillarni o’rganadi.

Ommaviy kommunikatsiya va reklama  psixologiyasi.

Siyosiy psixologiya-so’nggi  yillarda psixolog turli munosabatlarda xususan, saylov kompaniyalari va partiyalararo kerak bo’ladi. Shuningdek, siyosiy jarayonlar bilan munosabatlarini o’rganadi. Siyosiy psixologiya – jamiyatning siyosiy hayotidagi psixologik xususiyatlar,  holatlar,  qonuniyatlar,  ta`sirchanlik va  ta`sir ko’rsatish jarayonlari kabi jabhalarni tekshiruvchi psixologiya sohasi.

Harbiy psixologiya-psixolog faoliyati ko’p qirrali bo’lib, “qaynoq nuqtalar” da sodir bo’layotgan voqealar va ekstremal vaziyatlardagi faoliyatga harbiylarni tayyorlash va xizmat davrini tugash jarayonidagi psixologik yordam  ko’rsatishni o’rganadi. Harbiy psixologiya - kishining harbiy harakatlar  sharoitidagi xulq-atvori bilan  bog`liq  hodisalar o’rtasidagi o’zaro munosabatlarini, psixologik targ`ibot metodlarini, harbiy texnikani boshqarishning psixologik muammolarini o’rganadi.