Ilmiy tadqiqot haqida umumiy tushuncha Исполнитель

Ilmiy tadqiqot haqida umumiy tushuncha

1.Tadqiqot va falsafa.

2.Zamonaviy tadqiqot va uning asosiy kontseptsiyasi.

3.Zamonaviy jamiyatda ilmiy tadqiqotni tutgan о‘rni.

Ilmiy ijod natijalarini ishlab chiqarishga tadbiq etish mehnat samaradorligining oshishida, mahsulot tannarxining arzonlashishida, uning sifati va raqobatbardoshligini o’sishida, ekspluatatsiya ko’rsatkichlarining yaxshilanishida va h. k.larda aks etadi.

Ilmiy muvaffaqiyatlar bevosita oliy maktab rivojiga o’z ta’sirini ko’rsatadi. Fan talabalarning bilimlariga, ularning ijodi rivojlanishiga, tegishli faoliyat sohasida oqilona yechimlarni topa bilish iqtidoriga yangi o’sib borayotgan talablarni qo’yadi. Mutaxassisdan ham eski, ham, avvalo, mutlaqo yangi vazifalarni qo’yish va ilmiy asosda hal eta bilishlikni talab qiladi.

Ijod - bu insonning sifat jihatidan yangi moddiy va ma’naviy qadriyatlarni yaratishga qaratilgan ruhiy va amaliy faoliyati. Inson o’z ijodi bilan mehnat qurollarini, mehnat vositalarini, mehnat predmetlarini, sanoat mahsulotlarini, qishloq mahsulotlarini, qurilish texnikasi materiallarini, o’simliklarning, hayvonlarning yangi turlarini, turar-joylarni, transport, aloqa, axborot vositalarini va boshqalarni yaratadi. U tabiiy muhit ichida «sun’iy muhitni» vujudga keltiradi. Keng ma’noda jamiyat ham insonning ijodiy mahsulidir. Hamma ijtimoiy hodisalar, munosabatlar, aloqalar, qadriyatlar inson tomonidan vujudga keltirilgan. Inson o’z ongli ijodi bilan badiiy asarlarni ham, san’atni ham, axloqiy munosabatlarni, qadriyatlarni, dinni, fanni ham yaratgan.

Ijodning ishlab chiqarish, texnik, ixtirochilik, ilmiy, siyosiy, tashkilotchilik, falsafiy, badiiy, afsonaviy, diniy, kundalik-turmush va boshqa turlari mavjud.

Ishlab chiqarish ijodi yangi moddiy boyliklarni yaratishga qaratilgan.

Ixtirochilik ijodi - bu insonning tabiat va jamiyat qonunlarini ochish, bilish va o’rganish asosida mashina, asbob-uskunalar, moslamalar, qurilmalar, inshootlar yaratishidir.

Tashkilotchilik ijod esa insonning jamiyatda kishilarni boshqarish, ularni uyushtirish, birlashtirish, ulug’ ishlarga boshlash va boshchilik qilish, xullas, bir butun jamiyat ishlarini tashkil qilish qobiliyatidir.

Badiiy ijod - insonning san’at va madaniyat sohalarida tabiat va jamiyat hodisalarini, insonning o’zini nafosat qonunlari va prinsiplari asosida badiiy ifodalash faoliyatidir.

Ilmiy ijod insonning tabiat,  jamiyat va o’z tafakkurida amal qiladigan qonun va qonuniyatlarni kashf qilish, bilib olish bilan bog’liq bo’lgan yaratuvchilik faoliyatidir. Ilmiy ijodga muammoni yechish yo’lini topishdangina iborat qilib qo’yadigan qarashlar ham bor.  Ammo bunda ijodiy jarayonning boshlanishi, uni avj oldirishning boshlanishi hisobga olinmagan. Ehtiyojlarni anglab yetish, muammoni qo’yish va uni ifodalash -muammoni hal qilishni izlash jarayonining boshlang’ich nuqtalari, asoslaridir.  Konkret muammoli  vaziyatni aniqlash,  qo’yish,   tadqiqotning maqsadini belgilash bilan muammo natijani olishga qaratilgan murakkab harakatning butun ijodiy jarayoniga qaratadi. Ijodiy jarayonning markaziy nuqtasi bo’lgan ideallik muammoning bevosita ta’siri natijasida paydo bo’ladi va sub’ektning muayyan ehtiyojlarini qondirish uchun vujudga keladi.

Ilmiy ijodning bir necha bosqichlari bor. Xususan, D.Makkinen ilmiy ijodning quyidagi 5 ta bosqichi bor deb hisoblaydi:

1. Muammoni aniq ta’riflash uchun bilimlar to’plash, mahorat, malakalar hosil qilish;

2..        «Kuch to’plash» bosqichi, bu bosqichda ba’zan muammo hal qilinadi, ba’zan charchashga, hafsalani pir bo’lishiga olib keladi;

3. Muammo bilan shug’ullanmay qo’yiladi, boshqa narsalar bilan mashg’ul bo’la boshlanadi; bu bosqich inkubatsiya (yashirin) davri deb ataladi.
4. Birdaniga «esiga   (aqliga)   kelish,   fikrning   ravshanlanishi yoki «insoniyat»;
5. Verifikatsiya (ishonch bilan   hal   qilish). 

            A.M.Seleznyov fikricha, ijodiy jarayonda quyidagi bosqichlar bo’ladi:

1. Ilmiy muammoni aniqlash, tadqiqot mavzusini, maqsad va vazifalarini belgilash;
2. Informatsiya (axborot) to’plash, tadqiqot metodologiyasini tanlash;
3. Ilmiy muammoni hal qilish yo’llarini qidirish, yangi ilmiy g’oyalarni ilgari surish;
4. Ilmiy kashfiyot, ilmiy g’oyaning «tug’ilishi», olim tomonidan kashf etilgan hodisaning ideal modelini vujudga keltirilishi;
5. Qo’lga kiritilgan ilmiy ma’lumotlarni mantiqan aniq, izchil tizimga solinishi.