Mikrodunyodagi o’ziga xosliklar Исполнитель

Mikrodunyodagi o’ziga xosliklar

Reja:

1. Мikrodunyodagi o’ziga xosliklar.
2. Saqlanish va simmetriya qonunlari

XX asr boshlari fizika fani uchun  buyuk inqilobiy o`zgarishlar davri bo`ldi. O`z nomiga monand ravishda koinotni tashkil etgan materiyaning  bo`linmas eng kichik “g’ishtchalari”-atom deb nomlanganda,  Demokrit hamma narsani printsip jihatdan bunchalik murakkab bo`ladi, deb tasavvur qilmagan bo`lsa kerak.

Bu davrga kelib, Tomson katod nurlarini o`rganish jarayonida elektronni kashf etdi. Rentgen(1895y) X-nurlarini, Eynshteyn tomonidan ta`riflagan elektromagnit maydon kvanti-foton, vodorod atomi yadrosi-proton ma`lum bo`ldi. Bulardan tashqari, yigirmanchi yillarning oxirida ingliz fizigi P.Dirak elektron xarakati tenglamasining simmetriyasiga asoslanib, massasi elektronning massasiga teng, lekin musbat zarryadli pozitronning tabiatda mavjudligini nazariy yo’l bilan isbotladi va uni Anderson (1932y) kosmik nurlarni tadqiq qilishda tasdiqladi. J.Chadvekning olib borgan tajribalari natijasida massasi proton massasiga teng bo`lgan, og’ir neytral zarra –neytron kashf qilindi.

Yapon fizigi Yukava (1936yilda) neytron va protonlarni yadroda bog’lab turuvchi kuch, uchinchi zarracha mezonlarni almashinib turishi degan nazariyani o`rtaga tashladi. Oradan 11  yil o`tgandan so`ng, musbat, manfiy va neytral p-mezonlarning mavjudligi tajribada tasdiqlandi. Dastlab bu zarrachalarga ham Demokrit atomga qanday nuqtai nazardan qaragan bo`lsa, shunday qaradi. Ular bo`linmaydigan va o`zgarmaydigan birlamchi mohiyat olam tuzilishining asosiy g’ishtchalari deb hisoblandi.

Mikrodunyo tuzilishining elementar zarrachalar ustidagi hozirgi zamon tadqiqotlari ularning yuqoridagi ma`noda elementar emasligini ko’rsatdi. Ma`lum bo’lishicha, o`zgarmaydigan zarralar mutlaqo bo`lmas ekan. Hozir qaysi zarrani elementar deb aytishga loyiq ekani ma`lum emas, biror zarrani elementar yoki elementar emas deb ajrata oladigan mezon yo’q.

        Umuman elementar degan so`zning o`zida ikki ma`no bor. Birinchidan, elementar-o`z-o`zidan ma`lum bo`lgan, sodda, oddiy degan ma`noni aniqlasa, ikkinchi tomondan barcha narsalarning asosida yotuvchi qandaydir asosiy fundamental narsa tushuniladi. Fundamental zarralar huddi shu ma`noda elementar zarralar deb ataladi.