Elektrostatika bo’limining strukturasi Исполнитель

 „Elektrostatika“ bo’limining strukturasi. 8-sinf fizika kursida«Elektr toki. Qarshilik  Elektr zanjiri» bo’limidagi fizik tushunchalarni shakllantirish metodikasi va xususiyatlari.

Reja:

1. Elektrostatika“ bo’limining strukturasi.
2. 8-sinf fizika kursida«Elektr toki.
3. Qarshilik  Elektr zanjiri» bo’limidagi fizik tushunchalarni shakllantirish metodikasi va xususiyatlari.

         Elektr hodisalari bilan o’quvchilar birinchi marotaba 8-sinfda duch keladilar. 8-sinfda fizikadan haftasiga 2 soatdan, jami 68 soat vaqt ajratilgan. 8-sinfda quyidagi bo’limlarni o’rganish ko’zda tutilgan.

Fizikaning elektr bo’limi umumiy o’rta ta’lim maktab fizika kursida eng katta o’rinlardan birini egallaydi. Bu bo’limda o’rganilgan fizik tushunchalar va qonunlar orqali o’quvchilar olamning umumiy fizik manzarasini bilib oladilar.

         Ilmiy texnika taraqqiyotining asosiy yo’nalishi bo’lgan sanoatni, qishloq xo’jaligini elektrlashtirishda, avtomatlashtirishda kibernetikada, elektron hisoblash mashinalarini ishlashida, kosmosni egallashda va xokazolarda fizikaning elektr bo’limi asosiy o’rinni  egallashiga o’quvchilar ishonch hosil qiladilar. Bu bo’limda elektr maydoni, uning mavjud bo’lish shartlari bilan tanishadilar. Bu bo’lim materiallarini o’rganish, ilmiy texnika taraqqiyotining asosiy yo’nalishlarini bilib olish orqali o’quvchilarning politexnik dunyoqarashi kengayadi. Bo’limning ahamiyati ham shundadir.

         SHuning uchun, fizikaning elektr bo’limi 2 marta o’rganiladi.

         Birinchi marta o’rta umumta’lim maktabining 8-sinfida, keyinchalik AL va KHK larining I –kursida keng atroflicha o’rganiladi.

         Ma’lumki, o’rganilayotgan material mazmunining muvaffaqiyatli o’zlashtirilishi ko’p jihatdan dars o’tishda o’quvchilarning  bilim olish faoliyatlarini faollashtiruvchi didaktik usullarning qo’llanishiga bog’liq. O’quvchilarga fizik tushunchalar, hodisalar, o’xshatish va modellarni qo’llash, demonstratsion tajribalarni ko’rsatish,  ayniqsa elektr bo’limida ko’p amalga  oshirilishi mumkin.

         Bularga: Kulon qonuni va butun olam tortishish qonunini taqqoslash, elektr va magnit maydonlarini taqqoslash, turli muhitlarda elektr toki o’tishini taqqoslash va xokazolarni misol qilish mumkin.

         Fizika kursining barcha bo’limlari ichida “Elektrodinamika” bo’limida demonstratsion tajribalardan keng  foydalanish mumkin. Fizikadan davlat dasturida 78 ta demonstratsion tajriba ko’rsatish rejalashtirilgan.

         Quyidagi mavzularni yoritish metodikasi bilan tanishib chiqamiz:

9-mavzu: “Elektr toki haqida dastlabki  ma’lumotlar”.

10-mavzu: “Tok manbalari”;

11-mavzu: “Sodda elektr zanjiri”;

12-mavzu: “Metall o’tkazgichlarda elektr toki”;

13-mavzu: “Elektr kuchlanish. Kuchlanishni o’lchash”;

14-mavzu: “Tok kuchi. Tok kuchini o’lchash”;

15-mavzu: “Elektr qarshilik”;

16-mavzu: “Zanjiring bir qismi uchun Om qonuni”;

17-mavzu: “O’tkazgichlarni  ketma-ket ulash”;

18-mavzu: “O’tkazgichlarni parallel ulash”.

Talabalarga  ba’zi mavzular juda sodda bo’lgani uchun o’qituvchi darsni suhbat tarzida tashkil etsa maqsadga muvofiq bo’ladi. Bunda quyidagicha savol-javoblardan foydalanish mumkin:

         O’qituvchi: Elektr toki deb nimaga aytiladi?

         Javob: Zaryadli zarralarning  tartibli harakatiga elektr toki deyiladi.

         O’qituvchi: Elektr toki  mavjud bo’lishi uchun qanday shart bajarilishi kerak?

         Javob: O’tkazgich uchlari orasida elektr maydoni  bo’lishi kerak.

         O’qituvchi: Tok kuchi deb nimaga aytiladi? Birligi nima? Qanday asbob bilan o’lchanadi?

         Javob: O’tkazgich ko’ndalang kesimidan vaqt birligida o’tgan zaryadga teng bo’lgan fizik kattalikka tok kuchi deyiladi va I harfi bilan belgilanadi:

                (1)

Tok kuchi birligi fransuz fizigi Amper sharafiga 1 Amper (1A) qabul qilingan.

Tok kuchi ampermetr bilan o’lchanadi.

O’qituvchi: Elektr kuchlanish deb nimaga aytiladi? Birligi nima? Qanday asbob bilan o’lchanadi?

Javob: Elektr maydoni ta’sirida zanjir bo’ylab birlik musbat zaryadni ko’chirishda bajarilgan ishga son qiymati jihatidan teng bo’lgan fizik kattalikka elektr kuchlanish deyiladi va  harfi bilan belgilanadi.

                  (2)

Elektr kuchlanish birligi sifatida Italiyalik fizik Aleksandr Volta sharafiga 1 Volt (V) qabul qilingan.

Kuchlanish voltmetr bilan o’lchanadi. Voltmetr zanjirga parallel ulanadi.

O’qituvchi: Elektr qarshilik deb nimaga aytiladi? Qarshilik biriligi nima? Qarshilik qanday asbob bilan o’lchanadi?

Javob: O’tkazgichning  zanjirdagi tokni cheklash xossasi o’tkazgichning elektr qarshiligi deb ataladi va qarshilik R harfi bilan belgilanadi. Qarshilik birligi qilib nemis olimi Georg Om sharafiga 1 Om deb qabul qilingan. Elektr qarshilik Ommetr deb ataladigan asbob bilan o’lchanadi.

         O’qituvchi: Zanjirning bir qismi uchun Om qonunini ta’riflang.

Javob: O’tkazgichdan o’tayotgan tok kuchi  zanjirning shu qismdagi kuchlanishga to’g’ri proporsional bo’lib, uning qarshiligiga teskari proporsional bo’ladi.

,

bundan

           (3)

SHuni ta’kidlab o’tish lozimki, (3) formula asosida qarshilikka ta’rif berib bo’lmaydi.

         CHunki qarshilik o’tkazgich xossasi, ichki tuzilishi orqali harakterlanadi.

         Ana shunday savol-javoblardan, suhbatlardan keyin elektr zanjiri, o’tkazgichlarni ketma-ket, parallel ulash, ularning afzalliklari, kamchiliklari haqida fikr yuritilgan.