O‘simliklardagi polifenollar ularning ahamiyati sifat reaksiyalari ajratib olish usullari turkumlari Исполнитель

O‘simliklardagi polifenollar, ularning axamiyati, sifat reaksiyalari, ajratib olish usullari, turkumlari.

1.Flavonoidlar, ularning turkumlari, kimyoviy xossalari, ajratib olish usullari, biologik faolligi.

2.C₆-C₃ guruhiga kiruvchi fenol birikmalar.

3.Kumarinlar, ularning o‘simlikda uchrashi, sifat reaksiyalari, ajratib olish usullari, kimyoviy xossalari

                Bu gruppaga mansub birikmalar tarkibida ikkita aromatik halqa bo’lib, har xil moddalarni o’z ichiga oladi. Ikki halqali fenollarning barchasi C₆—C₃—C₆— struktura tuzilishga ega va flavonoidlar, izoflavonoidlar hamda rotenoidlarga bo’linadi. Ikki halqali fenollarning aksariyati flavonoidlarga mansub bo’lib, ular tabiatda eng ko’p tarqalgan polifenollar hisoblanadi. Flavonoidlar tarkibidagi uch uglerodli bog’lovchi fragmentning strukturasi va molekulaning oksidlanish darajasiga qarab ular quyidagi gruppalarga: katexinlar, flavonlar, flavononlar, flavonollar, flavononollar, antotsianlarga bo’linadi.

Katexinlar oshlovchi moddalarning tarkibiy qismini tash­kil qiladi. Bu birikmalar flavonoidlar ichida o’ta qaytarilgan birikmalar hisoblanadi. Katexin osonlik bilan oksidlanib, turli rangga kiradi. Masalan, choy qora, qizil va sariq rangda bo’lishi ular bargidagi katexinlarning oksidlanish darajasiga bog’liq. Katexinlar bir necha shaklda uchraydi:

Flavonlar va flavonollar o’simliklarda ko’p tarqalgan bo’lib, asosan ikki xil flavon — apigenin va luteolin ko’proq uchraydi. Flavon ayniqsa navruzguldoshlar oilasiga mansub bo’lgan o’simliklar bargida unsimon oq yupqa qatlam hosil qiladi. Flavonlar fil suyagi rangi va och sariq rangda bo’lib, boshqa pigmentlarga nnsbatan rang berish xususiyati kam:

Deyarli tuliq gidroksillangan digitsetrin ham flavonlarga mansub bo’lib, asosan, angishvonagulda uchraydi.

Tabiatda flavonollarning metillashgan xilma-xil hosilalari uchraydi. Lekin ular o’simliklar tarkibida ko’p bo’lmaydi:

Flavonollar ko’pincha antotsianidlar bilan birga uchraydi. Bularga kemferol, kvartsetin va miritsetin kiradi. Flavonollarga 6- va 8-uglerod atomlarida qo’shimcha ravishda gidrok­sil gruppalar tutuvchi va kemferol, kvartsetinga xos bo’lgan sariq rangga nisbatan yanada tuqroq rangli birikmalar ham kiradi. O’simliklar gulining rangi ko’p jihatdan ana shu birikmalarga bog’liq bo’ladi:
Bularga navruzguldoshlar oilasiga mansub bo’lgan o’simliklarning va rododendron o’simligining asosiy rang beruvchn moddasi hisoblangan kvertsetagetin va gossipium xirzutum turkumiga mansub bo’lgan guza gullaridagi gossipetin 8-oksi- kvertsetin kiradi:

Izoflavonlar o’simliklarda kamdan-kam uchraydi. Ular faqat dukkakdoshlar oilasiga mansub bo’lgan ba’zi o’simliklardan topilgan. Masalan, genista (Genista) o’simligi barglaridan olingan genistin izoflavonlarga mansub. O’simliklar immunitetida muhim ahamiyatga ega bo’lgan moddalarning ko’pchiligi izoflavonli tuzilishga ega. Masalan, fitoaleksin hisoblangan pizatin shunday birikmalarga misol bo’ladi:

N₃SO-pizatin