Elektrostatik maydonda o‘tkazgichlar Kondensatorlar Исполнитель

Elektrostatik maydonda o‘tkazgichlar. Kondensatorlar.

Reja:

1. O‘tkazgichda zaryadlar taqsimoti. Elektrostatik induksiya hodisasi.
2. Yakkalangan o‘tkazgich zaryadi va potensiali orasidagi bog‘lanish.
3. Elektr sig‘imi. Kondensatorlar.
4. Sodda kondensatorlar sig‘imlarini hisoblash.  Kondensatorlarni ketma-ket va parallel ulash.

Tajribalarni ko’rsatishicha, o’tkazgichning shakli va o’lchamligi o’zgarmaganda, o’tkazgichga qancha ko’p zaryad miqdori berilsa, uning potensiali shuncha ko’p bo’ladi. Shuning uchun o’tkazgichni zaryadi uning potensialiga mutanosib, ya’ni

                                                                        1.1.

bunda o’zgarmas C kattalik,  o’tkazgichning shakli va o’lchamligiga bog’liq bo’lib, o’tkazgichning sig’imi deyiladi. Zaryad orttirmasini (1.1.) formuladan topsak, unda

                                                                    1.2.

bundan,

                                                                         1.3.

(1.3.) formuladan ko’rinib turibdiki, o’tkazgichning sig’imi son jihatdan, o’tkazgichning potensialini bir birlikka o’zgartiradigan zaryad miqdoriga teng bo’ladi. Sig’imning o’lchamligi

uzunlik o’lchamligiga teng ekan. Bir jinsli dielektrikka tushirilgan r radiusli zaryadlangan sharning potensiali (j) teng:

                                                                    1.4.

(1.1) va (1.4) formulalarni taqqoslab, sharning sig’imini topamiz, ya’ni

                                                                     1.5.

SGSE sistemasida

                                                                         1.6.

Demak, SGSE sistemasida sig’imning birligi qilib 1 sm radiusli sharning sig’imi qabul qilingan (vakuumda). SI sistemasida sig’im birligi qilib, o’tkazgichning zaryadi bir kulonga o’zgarganda potensiali bir voltga o’zgaradigan o’tkazgichning sig’imi qabul qilingan. Bunday birlik Farada deyiladi va F harfi bilan belgilanadi.

Elektr sig’imning birligi farada, juda katta miqdor bo’lganligi uchun praktikada mikrofarada va pikofaradalardan foydalanishadi:

Elektrotexnik va radiotexnik qurilma va asboblar uchun juda katta elektr sig’imlar zarur. Juda katta elektr sig’imni hosil qilish uchun o’tkazgichlar sistemasidan foydalaniladi. Bularga kondensatorlar deb ataladi.

Yassi kondensator. Yassi kondensator ikkita metall plastinkadan (qoplamadan) tashkil topgan sistema. Bu plastinkalar orasiga qalinligi ularning o’lchamligidan kichik bo’lgan dielektrik qatlam quyiladi.