Molekulyar fizika va Termodinamika bo’limining strukturasi va asosiy tushunchalarini shakllantirish metodikasining ilmiy-metodik tahlili Исполнитель
- Скачано: 7
- Размер: 92.04 Kb
«Molekulyar fizika» va “Termodinamika” bo’limining strukturasi va asosiy tushunchalarini shakllantirish metodikasining ilmiy-metodik tahlili.
- «Molekulyar fizika» bo’limining strukturasi va asosiy tushunchalarini shakllantirish metodikasining ilmiy-metodik tahlili haqida tushunchalarni shakllantirish.
- “Termodinamika” bo’limining strukturasi va asosiy tushunchalarini shakllantirish metodikasining ilmiy-metodik tahlili haqida tushunchalarni shakllantirish.
Termodinamika so’zi ikkita “Termo”-“issiklik” va “dinamik”-“kuch” so’zidan tashkil topgan.
Termodinamika XIX asrning birinchi yarmida issiqlik mashinalari nazariyasining yaratilishi va rivojlanishi, bug’ qozonlari, ichki yoquv dvigatellari, bug’ turbinalarida energiyaning aylanish va saqlanish qonunilarining yaratilishi tufayli fizikaning alohida bo’limi sifatida vijudga keldi.
O’z taraqqiyoti jarayonida termodinamika g’oyat kengaydi va fundamental fizika harakterini oldi. Hozirda amalda materiyaning energiya ajratish yoki yutish, ish bajarish, moddaning ko’chishi bilan bog’liq bo’lgan har qanday o’zgarish jarayonlari uning tadqiqot manbai hisoblanadi. Termodinamika kengayish va siqilish, isish va sovish, erish va qotish, bug’lanish va kondensatsiya, ximiyaviy reaksiyalar, issiqlik nurlanishi kabi jarayonlarni o’rganadi.
Bu barcha jarayonlar bo’yicha u uchta asosiy savolga javob beradi.
- Berilgan sharoitlarda shu jarayon yuz berishi mumkinmi?
- Agar jarayon yuz berishi mumkin bo’lsa, u qaysi yo’nalishda sodir bo’ladi?
- Jarayon nima bilan tugaydi?
Termodinamikaning bu savollarga uning mazmunini tashkil etgan uchta qonun yordamida javob beradi. Termodinamikaning birinchi qonuniga ko’ra, har qanday jism U ichki energiya ega bo’lib, agar jism A ishni bajarsa, energiyasi kamayishi, agar jismga Q issiqlik berilsa, energiya ortishi mumkin:
Termodinamikaning birinchi qonuni – bu energiyaning saqlanish qonuni.
Undan, xususan, agar jismning ichki energiyasi doimiy bo’lsa, o’zgarishi , hamda issiqlik olmasa va bermasa , bu holda u ish bajara olmaydi: . Binobiron, hech narsadan ish hosil qilib bo’lmaydi yoki ishni hech narsaga aylantirib bo’lmaydi. Hech narsadan ish hosil qiluvchi qurilma yoki mashinaga birinchi tur abadiy dvigatel deyiladi. Termodinamikaning birinchi qonuni birinchi tur abadiy dvigatelni rad qiladi. Bu qonunning o’rganilishi: asosan 1842 yillarda birinchi bo’lib issiqlik va ishning bir-biriga aylanishi mumkinligi g’oyasi kelgan nemis shifokori YU.Mayerning; 1843 yilda birinchi bo’lib issiqlikning mexanik ekvivalentini hisoblab topgan ingliz fizigi J.Joulning; hamda 1847 yilda birinchi qonunni takrorlagan va uning energiyaning saqlanish qonuni sifatida umumiy ma’nosini anglagan nemis olimi G.Gelmgolsning nomlari bilan bog’liqdir.
Termodinamika ikkinchi qonunining g’oyasi fransuz injeneri S.Karnoning nomi bilan bog’liq bo’lib, u 1824 yilda Karno siklini-issiqlik mashinasidagi aylanma jarayonni yaratdi. Bu sikl natijasida jism ish bajarib, so’ngra shu ishning bir qismidan foydalangan holda boshlang’ich holatga qaytadi. U birinchi bo’lib issiqlik qizigan jismdan sovuqroq jismga uzatil andagina foydali ish olish mumkinligini ko’rsatib berdi.
