Yuqumli kasalliklarning immunitet asoslari Исполнитель

Yuqumli kasalliklarning immunitet asoslari

1. O'simlikning immuniteti turlari.
2. Hayot davomida hosil bo'igan immunitet turlari .

3.Kimyoviy immunitet hosil bo'lishida mikroelementlaming ahamiyati .

4.O'simliklarni chatishtirishdagi muammolar.

5.O'simliklarning kasalliklarga chidamliligini baholashning ahamiyati.

6 . Kasallikka  chidamlilik va  kasallikning  keng  tarqalishi.

                                         O'simliklar immunitetining turlari.

      Respublikamiz qishloq  xo'jaligida iqtisodiy  islohotlami  amalga oshirish   qishloq  xo'jaligidagi barcha agrotexnika,  agrokimyo chora-tadbirlarini ilm va fan  tavsiyanomalariga, ilg'or tajribalarga muvofiq  o'tkazish,  begona  o'tlarga qarshi  kurash  choralarini joriy qilishda kasalliklarga chidamli  navlami  yaratishdagi  muammolami yechishda  mutlaqo  yangicha  munosabat bo'lishi kerakligini  taqozo  qiladi. Qishloq xo'jaligidagi iqtisodiy islohotlami amalga oshirish dasturida o'simliklaming kasalliklarga chidamli navlarini yaratish, ulami qishloq xo'jaligiga joriy qilish  masalasi  eng  dolzarb  masala  qilib  belgilab qo'yilgan.  Belgilangan vazifalami amalga oshirishda ekinlar hosilining nobud bo'lishiga yo'l qo'ymaslik muhimdir. Almashlab  ekish  qoidalariga  amal  qilmaslik,  mineral  o'g'itlar, pestitsidlar,  gerbitsidlar,  fungitsidlardan  me 'yoridan ortiq  foydalanish tuproq  biosenozining buzilishiga,  ekinzorlar fitosanitariya  holatining yomonlashishiga sabab  bo'ladi.  Natijada yetishtirilayotgan navlaming kasalliklarga chidamliligi tezda yo'qolib, hosil miqdori va  sifati keskin buziladi. Hozirgi vaqtda qishloq xo'jaligi va seleksiyachi olimlar oldida turgan eng dolzarb masala ekinlaming kasalliklarga chidamlilik xossasini saqlab qolish va uni takomillashtirishdan iborat.

L.A. Yachevskiy  «kasalliklarga qarshi  kurashning  samarali  yo'li o'simliklaming kasalliklarga  chidamli  navlarini  keltirib  chiqarishdan N. I. Vavilov  «o'simliklaming kasalliklariga qarshi kurashning samarali yo'li immunitetli navlami yaratishdir’’  degan edi.             I. I. Mechnikov  fikricha,  o'simliklaming kasalliklarga  chidamlilik xossasi  deganda,  ulaming mikroorganizmlar ta'siriga berilmasligi tufayli  kasallanish jarayoni sustlashib, uning iqtisodiy zarari kamayishi tushuniladi. O'simliklaming chidamlilik darajasi har xiI:  ba'zilari yuksak chidamlilikni namoyon  qilsa,  ayrimlari  kasallikka juda beriluvchan bo'ladi. O'simliklarning kasalliklarga chidamlilik xossasining  namoyon bo'lishida infeksiyaning yuqish darajasining past yoki yuqoriligi muhim ahamiyatga ega.

          O'simlikning immuniteti deganda, uning patogen bilan munosabatida qulay sharoit bo'lsa-da, zararlanmasligi, qabul qilmasligi yoki  unga  chidamlilik xossasi  namoyon bo'lishi tushuniladi.  Shunday qilib,  kasallik  kelib  chiqishida o'simlik, parazit va ekologik  sharoit asosiy ahamiyatga ega. Fitoimmunitet to'g'risida tushunchaga ega bo'lish qishloq xo'jaligida muhim  iqtisodiy  ahamiyatga ega.  Masalan,  kungaboqar o'simligi gulli parazitlar bilan  100%  zararlanadi.  Uning kasallikka chidamli navlarini yaratishni yo'lga qo'yish natijasida bu parazitlardan to'liq qutulish imkoni vujudga keldi.  Bug'doyning qo'ng'ir un-shudring kasalligiga chidamli Qrim  navini,  kartoshkaning  rakka chidamli  navlarini  yaratish  ularga qarshi eng samarali yo'l hisoblanadi. Tamaki o'simligi yangi navlarining yaratilishi  ularning  un-shudring  va peronosporioz kasalliklariga

chidamlilik xossasini  namoyon  qiladi.  Chidamli navlarni  yaratish iqtisodiy  samaradorligi  bilan  xarakterlanadi.  Hozirgi  vaqtda  seleksiya fanining  asosiy  vazifasi  qishloq xo'jaligi o'simliklarining kasalliklarga chidamli  navlarini  yaratishdan iborat.  Yangi  navlar yaratish jarayonida yuksak va tuban o'simlik (zamburug')lar orasidagi munosabatni to'g'ri tashkil qilish  lozim.  Bu jarayonda o'simlikka kirib keladigan infeksiya miqdori, muddati va holati muhim ahamiyatga ega. Har qanday o'simlik fiziologik xossasi yoki anatomik tuzilishiga ko'ra, tanasiga patogen kirib kelmasligiga harakat qiladi.

O'simliklar immunitetining turlari. O'simliklar immunitet xossasi tufayli ba'zi kasalliklar bilan umuman kasallanmaydi. Masalan, kartoshka zang kasalligi bilan, qandlavlagi qorakuya bilan, g'alla ekinlari fitoftorioz bilan  kasallanmaydi.  Tabiiy  sharoitda turli  o'simliklar tuproqdagi

juda ko'p mikroorganizmlar bilan  munosabatda bo'ladi.  Ular turti aktinomitsetlar,  zamburug'lar va  bakteriyalar bo'lib, ulaming barchasi ham o'simlik tanasiga kirish imkoniga ega emas, chunki o'simliklaming immunitet xossasi  bunga to'sqinlik qiladi.  Immunitet ma'lum tur yoki nay o'simliklarga xos  bo'ladi. Ma'lum navga xos  immuniteti  mavjud bo'lgan o'simlik boshqa kasallik bilan  kasallanmaydi.  Masalan,  tut  daraxtining  Pioner navi F.oxysporum zamburug'i bilan kasallansa-da, fuzariumning boshqa turlari bilan kasallanmaydi.