Nerv to‘qimasi Исполнитель
- Скачано: 7
- Размер: 521.44 Kb
- Nerv to‘qimasining asosiy vazifasi
- Multipolyar nerv hujayralari
- Neyrogliya va Mikrogliya
- Nerv tolalari
Nerv to‘qimasi yuqori darajada ixtisoslashgan to‘qima bo‘lib, to‘qimalar va organizmning barcha a’zolarini o‘zaro aloqada bo‘lishini hamda organizmni tashqi muhit bilan bog‘lanishini ta’minlaydi. Nerv to‘qimasining asosiy vazifasi ta’sirotni qabul qilish, saqlash va qayta ishlash, organizmning turli sistemalarining faoliyatini uyg‘unlashtirish, koordinatsiyalash kabilardan iborat. To‘qimaning bu vazifasi tirik organizmlarning tarixiy taraqqiyoti jarayonida vujudga kelgan.
Nerv to‘qimasi markaziy va periferik nerv sistemasini hosil qilib, bir-biridan bajaradigan vazifasiga qarab keskin farq qiluvchi ikki xil hujayralardan tashkil topgan. Birinchi turi neytronlar yoki neyrotsitlar bo‘lib, nerv hujayra iborasi xuddi shu hujayraga tegishlidir. Neytronlar nerv impulsini hosil qiladi va uning tarqalishini ta’minlaydi. Nerv to‘qimasining ikkinchi xil hujayralari –neyrogliya yoki gliotsitlar kelib chiqishi bo‘yicha neyronlar bilan bog‘liq bo‘lsa ham, bir qator yordamchi vazifalarni bajaradi (50- rasm). Nerv to‘qimasining taraqqiyoti. Nerv to‘qimasi tashqi embrional varaq – ektodermadan rivojlanadi. Embrionning dorzal devorida ektodermadan nerv plastinkasi shakllanadi. So‘ngra u egilib, nerv tarnovchasini hosil qiladi. Nerv tarnovchasining chetlari buralib, bir-biriga yaqinlashadi va so‘ngra birikib, nerv nayini hosil qiladi. Shu vaqtning o‘zida ektoderma chetlari ham o‘zaro birikib, nerv nayidan ajraladi. Nerv iayining teri ektodermasidan ajralishi davomida nerv tarnovchasining ko‘tarilgan chetidagi hujayralar to‘dasi ajraladi va ular nerv nayining ikki yon tomonida ganglioz plastinka yoki nerv qirrasini hosil qiladi. Nerv nayidan keyinchalik bosh va orqa miya hamda nerv sistemasining periferik qismlari rivojlanadi, ganglioz plastinkadan esa sezuvchi nerv tugunlari va vegetativ nerv sistemasi shakllanadi. Taraqqiyotning ilk bosqichlarida nerv nayining devori bir qavat silindrsimon hujayralardan iborat bo‘ladi. Bu hujayralar tez mitotik bo‘linishi natijasida nerv nayi yo‘g‘onlashadi va ko‘p kavatli (soxta ko‘p o‘avatli) bo‘lib qoladi. Bu davrda nerv nayi bir hujayra turidan – medulloblastlardan (medulla – miya, blastos – kurtak) iborat bo‘lib, keyinchalik ikki turga differensiallashadi: 1) neyroblastlar–dumaloq shakldagi birlamchi nerv hujayralari bo‘libulardan neyronlar rivojlanadi; 2) spongioblastlar (glioblastlar) birlamchi neyroglial hujayralar bo‘lib, ulardan har xil neyrogliya hujayralari rivojlanadi.
Hujayralar ko‘payishi va nerv naycha devorida surilishi natijasida nerv nayida quyidagi uch qavat tafovut qilinadi:
1) ichki – ependima qavati; 2) o‘rta – yopqich (mantiya) qavati; 3) tashqi – qirg‘oq vuali (parda) qavati.
